16 grudnia 2024 roku przyjęto rozporządzenie PPWR, czyli The Packaging and Packaging Waste Regulation. Nowe przepisy nakładają na producentów opakowań wymogi, które mają na celu zminimalizowanie ilości odpadów. Co dokładnie reguluje PPWR i jak powstają zgodne z nim produkty?

Czym jest PPWR?

PPWR (The Packaging and Packaging Waste Regulation) to rozporządzenie wprowadzone w 2024 roku. Jego zadaniem było zaktualizowanie starych wymogów dotyczących produkcji opakowań (obowiązujących od 1994 roku) w taki sposób, by zminimalizować ilość odpadów. Oprócz tego nowe przepisy mają na celu:

• promocję recyklingu – ustawodawca dąży do tego, by do 2030 roku wszystkie opakowania na rynku europejskim nadawały się do recyklingu i ponownego wykorzystania po przetworzeniu;
• zmniejszenie ilości materiału, który ma wchodzić w skład jednej butelki, tubki czy podobnego produktu z tworzyw sztucznych;
• promocję wyrobów wielokrotnego użytku;
• ustanowienie ogólnounijnych standardów dotyczących etykietowania pustej przestrzeni w opakowaniach.

Rozporządzenie PPWR obejmuje nie tylko producentów, którzy muszą dostosować swoje wyroby do nowych przepisów. Prawo to dotyka także właścicieli sklepów, kawiarni, restauracji i hoteli, którzy są zobowiązani do udostępnienia klientom możliwości korzystania z opakowań wielokrotnego użytku lub własnych pudełek czy kubków.

Najważniejsze punkty rozporządzenia PPWR

Rozporządzenie wprowadza kilka nowych zasad, których muszą przestrzegać producenci opakowań. Na mocy tych przepisów:

• zakazano tworzenia jednorazowych produktów na warzywa i owoce o masie do 1,5 kg;
• zalecono promocję opakowań wielokrotnego użytku;
• wprowadzono zakaz sprzedaży kosmetyków miniaturowych w plastikowych tubkach, butelkach i słoiczkach;
• ustanowiono współczynnik wolnej przestrzeni w opakowaniach;
• zakazano produkcji keczupu, musztardy i śmietanki do kawy w jednorazowych saszetkach;
• zminimalizowano dopuszczalną masę i objętość opakowań;
• wyłączono ze sprzedaży jednorazowe butelki oraz pudełka na żywność i napoje rozlewane i spożywane w hotelach, restauracjach i kawiarniach;
• zakazano bardzo lekkich toreb na zakupy (grubość poniżej 15 mikronów), poza tymi, które są niezbędne ze względów higienicznych lub stanowią podstawowe opakowanie żywności sprzedawanej luzem.

Nowe przepisy wyznaczają także cele na kolejne lata. Zgodnie z nimi, do 2030 roku, ma nastąpić redukcja ilości tworzyw sztucznych wchodzących w skład takich wyrobów o 5%, do 2035 roku o 10%, natomiast do 2040 roku o 15%.

Oprócz tego, do 2029 roku, sprzedawcy są zobowiązani do wprowadzenia rozwiązań (np. systemu kaucyjnego), które pozwolą na oddzielne zbieranie jednorazowych plastikowych i metalowych pojemników na napoje. Mają być one gromadzone poza kontenerami na tworzywa sztuczne, co znacznie ułatwi ich recykling.

Etykietowanie zgodne z rozporządzeniem PPWR

Rozporządzenie PPWR dotyczy nie tylko rodzaju materiałów używanych do produkcji opakowań, lecz także sposobu oznaczania gotowych wyrobów. Zgodnie z nim, producenci muszą wprowadzić etykiety, które będą informować o składzie surowcowym oraz sposobie sortowania lub ponownego wykorzystania. W przypadku opakowań wielokrotnego użytku konieczne jest nadrukowanie kodu QR z najważniejszymi danymi.

Wszystkie etykiety stosowane na terenie Unii Europejskiej od momentu wprowadzenia rozporządzenia PPWR muszą mieć taki sam wzór.

Opakowania a PPWR – recykling

Opakowania zgodne z prawem unijnym i PPWR muszą nadawać się do recyklingu. Wprowadzone rozporządzenie zakłada, że do 2030 roku produkty tego typu (poza lekkimi, wykonanymi z gumy, tekstyliów, korka, drewna, porcelany, ceramiki i wosku) będą powstawać z materiałów, które można wykorzystać ponownie. Minimalna zawartość takich surowców będzie musiała wynosić:

• 30% – w przypadku wyrobów mających kontakt z substancjami wrażliwymi, wykonanych z politereftalanu etylenu, z wyjątkiem butelek jednorazowego użytku na napoje;
• 10% – wartość ta dotyczy opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych innych niż politereftalan etylenu, które jednocześnie mają kontakt z produktami wrażliwymi (z wyjątkiem jednorazowych butelek na napoje);
• 30% – w przypadku jednorazowych plastikowych butelek na napoje;
• 35% – dla innych wyrobów wykonanych z tworzyw sztucznych.

Po 2040 roku, udział procentowy takich materiałów ma ulec podwyższeniu, nie wskazano jednakże jeszcze dokładnych wartości.

Dodatkowo, należy również pamiętać, że istnieje kilka wyjątków od przepisów.. Minimalizacja ilości tworzyw sztucznych używanych do produkcji opakowań nie dotyczy produktów, które zabezpieczają artykuły medyczne i farmaceutyczne – jak np. blistry i buteleczki na leki. Tak samo w przypadku wyrobów niebezpiecznych – żrących, toksycznych itd.

W związku z wprowadzonymi przepisami, opakowania zaprojektowane do recyklingu cieszą się stale rosnącą popularnością. Do ich produkcji wykorzystujemy surowce monomateriałowe, które chronią przed kontaktem z wilgocią, tlenem i promieniowaniem UV, a jednocześnie w całości nadają się do ponownego przetworzenia. Stawiamy przede wszystkim na Barrier Loop Pack, czyli przełomowe rozwiązanie opakowaniowe opracowane w naszym Centrum Badawczym.

Opakowania typu Barrier Loop Pack

Barrier Loop Pack to nowoczesna technologia tworzenia opakowań nadających się do recyklingu. Można ją wykorzystać wszędzie tam, gdzie wcześniej stosowało się PET lub metalizę. Sprawdza się ona doskonale w miejscach, w których opakowanie musi być transparentne, a jednocześnie ma chronić zawartość przed czynnikami zewnętrznymi. Barrier Loop Pack jest używany m.in. do pakowania:

• bakalii,
• kawy,
• ryb,
• mydła,
• produktów suchych i sypkich.

Opakowania typu Barrier Loop Pack są zgodne z prawem polskim i unijnym ipozwalają na dostosowanie działalności do nowych regulacji, jednocześnie zapewniając skuteczną ochronę przed czynnikami zewnętrznymi. Mogą mieć dowolny kształt i rozmiar, dostosowany do rodzaju pakowanego produktu. Opakowania typu Barrier Loop Pack tworzone są na indywidualne zamówienie.

W branży spożywczej konieczne jest stosowanie materiałów, które nie wchodzą w reakcję z żywnością, nie są toksyczne oraz dobrze zabezpieczają towar przed czynnikami zewnętrznymi W tym szczególnie wymagającym sektorze wykorzystuje się m.in. monomateriałowe opakowania. Jak powstają i jakie są ich największe zalety?

Jakie wymagania muszą spełniać opakowania dla branży spożywczej?

Opakowania dla branży spożywczej muszą spełniać kilka wymagań. Najważniejsze z nich to:

• neutralność w kontakcie z żywnością;
• odporność na działanie kwasów, tłuszczów, barwników i innych substancji wchodzących w skład produktów spożywczych;
• ochrona przed wilgocią i wymianą gazową – w przypadku niektórych wyrobów;
• odporność na uszkodzenia mechaniczne;
• obojętność biologiczna;
• szczelność zapewniająca ochronę przed zanieczyszczeniami.

Wymagania te spełniają m.in. opakowania monomateriałowe dla branży spożywczej. Czym dokładnie cechują się takie produkty i jak powstają?

Opakowania monomateriałowe dla branży spożywczej

Opakowania monomateriałowe powstają z jednego rodzaju surowca. Ma to na celu ułatwienie ich recyklingu i zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów. Tworzywa sztuczne nadają się bowiem do ponownego przetworzenia, ale tylko wtedy, gdy można je od siebie oddzielić. Dla przykładu, niektóre folie plastikowe składają się z warstw kilku różnych surowców zespojonych w taki sposób, że nie da się ich odłączyć i wykorzystać ponownie.

Eko opakowania z monomateriałów wyróżniają się:

• dobrymi właściwościami ochronnymi – skutecznie zabezpieczają żywność przed czynnikami zewnętrznymi, ograniczając procesy psucia;
• neutralnością w kontakcie z produktami spożywczymi – wpływa to bezpośrednio na bezpieczeństwo konsumentów i dopuszczenie danego wyrobu do sprzedaży;
• łatwością recyklingu – można je przetwarzać w całości. Nie ma konieczności wdrażania kosztownych i czasochłonnych procedur oddzielania poszczególnych materiałów (co nie zawsze jest możliwe).

Innowacyjne opakowania monomateriałowe są zgodne z nowymi unijnymi normami. Można je wykorzystać ponownie, co pozwala na zminimalizowanie ilości odpadów trafiających do środowiska. Stanowią one doskonały wybór dla firm, które muszą dostosować swoją działalność do nowych wymogów.

Z jakich surowców powstają innowacyjne opakowania monomateriałowe?

Innowacyjne opakowania monomateriałowe powstają najczęściej z polietylenu czy polipropylenu. To bardzo popularne surowce, które są bezpieczne w kontakcie z żywnością, a jednocześnie skutecznie zabezpieczają ją przed czynnikami zewnętrznymi. Chronią przed utlenianiem, przenikaniem zapachów czy wilgocią. Mogą być też wykorzystywane w przypadku produktów, które przechowuje się w chłodniach.

Nowoczesne technologie pozwalają na modyfikację właściwości monomateriałów w taki sposób, aby spełniały konkretne wymagania. Dzięki temu, są one powszechnie stosowane nie tylko w branży spożywczej, lecz również w wielu sektorach przemysłu, np. do pakowania przedmiotów codziennego użytku, części, kosmetyków itp.

Skuteczność opakowań monomateriałowych w zabezpieczaniu towarów

Współczesne opakowania zaprojektowane do recyklingu powstają z wykorzystaniem nowoczesnych technologii produkcyjnych. Pozwala to na uzyskanie właściwości, które dotychczas były dostępne jedynie w przypadku produktów wykonywanych z różnych rodzajów tworzyw sztucznych. Obecnie, opakowania monomateriałowe mogą np. blokować gaz i parę wodną, skutecznie zabezpieczając szczególnie wymagające wyroby spożywcze.

Opakowania monomateriałowe są stale udoskonalane. W naszym Centrum Badawczym opracowujemy metody, które mają na celu uzyskanie jak najlepszych właściwości gotowych opakowań przy jednoczesnym zachowaniu niewielkiej masy i czystego składu. Produkujemy wyroby tak, by były one bezpieczne, funkcjonalne, trwałe i zgodne z ciągle zmieniającymi się przepisami dotyczącymi gospodarowania tworzywami sztucznymi.

W drukarniach korzysta się z różnych substancji, które pozwalają na naniesienie na materiał trwałego i wyraźnego nadruku w konkretnym kolorze. Obecnie działalność takich miejsc musi jednak przejść transformację, która ma na celu obniżanie śladu węglowego przedsiębiorstwa i zminimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko. Jakie proekologiczne rozwiązania można wdrożyć w drukarni?

Znaczenie druku na opakowaniach w kontekście środowiska

Nie wszystkie opakowania wykorzystywane we współczesnym handlu i przemyśle nadają się do recyklingu. Często, mimo że są one wykonane z materiałów odpowiednich do ponownego przetworzenia, nie trafiają one do właściwych pojemników. Wówczas, do środowiska przenikają nie tylko substancje wykorzystane do produkcji opakowania, lecz także te wchodzące w skład nadruku.

Z tego powodu, we współczesnych drukarniach coraz częściej stosuje się ekologiczne metody i tusze mające za zadanie zmniejszyć negatywny wpływ druku na środowisko. W naszej drukarni wykorzystujemy materiały, które:

• są biodegradowalne – rozkładają się samoistnie pod wpływem czynników zewnętrznych. Dzięki temu nie stanowią zagrożenia dla środowiska nawet wtedy, gdy nie zostaną wyrzucone w odpowiedni sposób;
• można poddać recyklingowi – zielona transformacja wiąże się m.in. z koniecznością stosowania materiałów, które nadają się do ponownego przetworzenia. Używane przez nas tusze i inne surowce można bez problemu recyklingować;
• są bezpieczne dla natury – nie powodują skażenia środowiska.

Druk fleksograficzny a ekologia

Zrównoważony rozwój to nie tylko stosowanie ekologicznych substancji, lecz także odpowiednich metod pracy. Jedną z technik, które wywierają najmniejszy wpływ na środowisko, jest druk fleksograficzny. Farby wykorzystywane w tym procesie nie zawierają szkodliwych rozpuszczalników. Nadruk doskonale trzyma się powierzchni (gładkich i chropowatych), można stosować go na różnych materiałach (także tych ekologicznych) i zapewnia wysoką estetykę naniesionych motywów.

Druk fleksograficzny jest więc dobrym wyborem dla firm, których celem jest obniżanie śladu węglowego opakowań i dostosowywanie swojej działalności do stale zmieniających się wymogów. Metoda ta pozwala na zachowanie wysokiej jakości nadruków przy jednoczesnym zmniejszeniu ich wpływu na środowisko.

Drukarnia z certyfikatem BRC

Certyfikat BRC otrzymują firmy zajmujące się produkcją, przetwórstwem lub pakowaniem wyrobów spożywczych. Jest on potwierdzeniem, że żywność powstaje w odpowiednich warunkach, z zachowaniem konkretnych norm. Wdrożenie tego standardu jest możliwe nie tylko w zakładach zajmujących się przetwarzaniem jedzenia, lecz także w tych produkujących opakowania dla przemysłu spożywczego.

Drukarnia z certyfikatem BRC jest lepiej odbierana przez potencjalnych klientów. Może łatwo udowodnić, że jej produkty są bezpieczne do kontaktu z żywnością, a jednocześnie spełniają wiele innych norm. Międzynarodowy standard BRC narzuca bowiem konieczność stosowania konkretnych materiałów i technik produkcji.

Obniżanie śladu węglowego przedsiębiorstwa jest obecnie celem drukarni, zakładów przemysłowych i punktów handlowych. Na szczęście istnieje wiele materiałów i technik, które ułatwiają wdrażanie tych zmian wewnątrz organizacji.

Współczesne techniki drukarskie muszą być dostosowane do wymagań dotyczących ochrony środowiska. Wiąże się to z koniecznością wprowadzania rozwiązań, które minimalizują ilość odpadów, a także eliminują użycie substancji szkodliwych dla środowiska. Jakie innowacje stosuje się w druku opakowań?

Druk na opakowaniach z monomateriałów i surowców biodegradowalnych

W ostatnich latach coraz większą popularnością cieszą się opakowania wykonane z monomateriałów. Takie produkty powstają z jednego typu surowca, co umożliwia ich łatwy recykling. Przed ponownym przetworzeniem nie ma konieczności rozdzielania poszczególnych elementów, co w niektórych przypadkach jest bardzo trudne, a często nawet niemożliwe.

Na opakowaniach z monomateriałów można bez problemu umieścić nadruk. Taki krok nie sprawi, że surowca nie będzie dało się poddać recyklingowi. Warto jednak wybierać tzw. zielone rozwiązania, czyli techniki przyjazne środowisku.

Inną opcją jest produkcja opakowań z surowców biodegradowalnych, które rozkładają się samoistnie pod wpływem czynników zewnętrznych. Nie trzeba poddawać ich recyklingowi, choć można – doskonałym przykładem jest np. papier. Aby jednak takie opakowania mogły zachować swój ekologiczny charakter, wszelkie umieszczane na nich nadruki również muszą być biodegradowalne.

Tusze do druku bezpieczne dla natury

W niemal wszystkich technikach drukarskich korzysta się ze specjalnych tuszów lub tonerów. To substancje, które pozwalają na uzyskanie trwałego motywu o konkretnej barwie. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre środki tego typu nie są przyjazne dla środowiska. Zawierają np. toksyczne dla pakowanego produktu rozpuszczalniki.

Innowacyjne opakowania zaprojektowane do recyklingu są oznaczane farbami, które:

• nie stanowią zagrożenia dla zdrowia użytkowników i środowiska;
• są biodegradowalne – rozkładają się samoistnie, nie wydzielając przy tym substancji szkodliwych dla środowiska.

W naszej drukarni korzystamy wyłącznie z farb z odpowiednimi certyfikatami, które można wykorzystywać także do oznaczania opakowań ekologicznych – używanych m.in. w branży spożywczej. Preparaty te przechodzą szczegółowe testy, zanim trafią do użytku. Dysponujemy własnym Centrum Badawczym, w którym na bieżąco pracujemy nad nowymi farbami i metodami druku – zapewniającymi bezpieczeństwo pakowanych produktów oraz korzystniejszymi dla środowiska.

Technologie drukarskie przyjazne środowisku

Istnieją techniki druku, które są całkowicie neutralne dla środowiska. Wykorzystuje się w nich farby, które nie zawierają żadnych szkodliwych substancji, a jednocześnie nie zaburzają procesów rozkładu czy recyklingu całego opakowania.

Najpopularniejsze technologie drukarskie przyjazne środowisku to:

• druk fleksograficzny – to tania metoda wykorzystująca farby, które nie zawierają rozpuszczalników;
• druk lateksowy – bazuje na atramentach na bazie wody bez MEK oraz technologii lateksowej;
• druk cyfrowy – jest on bardziej ekologiczny niż tradycyjny offset, ale nie jest całkowicie obojętny dla środowiska.

Ważne, by używane farby nie zawierały metali ciężkich, rozpuszczalników czy sztucznych pigmentów. Trzeba bowiem pamiętać, że jeśli opakowanie nie trafi do odpowiedniego pojemnika lub nie zostanie właściwie zutylizowane, takie substancje przenikną do środowiska. Powoduje to zagrożenie nie tylko dla roślin, lecz także zwierząt i ludzi.

Inne rozwiązania w druku przyjazne dla środowiska

W nowoczesnych drukarniach wykorzystuje się także inne rozwiązania, które mają za zadanie zmniejszyć negatywny wpływ produkcji opakowań na środowisko. Mowa tu m.in. o używaniu energooszczędnych maszyn. W przemyśle zapotrzebowanie na pudełka jest ogromne, a podczas ich wytwarzania zużywa się nie tylko znaczne ilości surowców, lecz także prądu. Zastąpienie tradycyjnych drukarek maszynami energooszczędnymi może więc być bardzo dużym krokiem w kierunku zminimalizowania negatywnego wpływu produkcji na środowisko.

Warto jednakże pamiętać, że wprowadzanie ekologicznych rozwiązań to nie tylko wyraz troski o środowisko. Z roku na rok w życie wchodzą coraz bardziej restrykcyjne przepisy, które regulują działalność przemysłową, w tym druk, w kontekście wpływu na stan środowiska.

Obecnie w produkcji opakowań wykorzystuje się wiele technologii, które mają za zadanie zwiększyć ich funkcjonalność oraz poprawić ich inne właściwości. Na wyróżnienie zasługuje tutaj stosowanie perforacji laserowej oraz Cold Seal. Na czym polegają te metody i gdzie można je zastosować?

Czym jest perforacja laserowa?

Perforacja laserowa to technika produkcji opakowań, które zabezpieczają towar przed czynnikami zewnętrznymi, jednocześnie zapewniając bezproblemowy przepływ powietrza. Jest to niezwykle ważne zwłaszcza w przypadku warzyw i owoców. Niewielkie otworki w materiale z tworzywa sztucznego sprawiają, że może zachodzić w nim wymiana gazowa. Zapobiega to szybkiemu psuciu się żywności – zwłaszcza sałat, truskawek czy pomidorków koktajlowych.

Perforacja ma też wiele innych zalet jak np.:

• usuwanie nadmiaru wilgoci z opakowania – np. tej pochodzącej z soków wydzielanych przez warzywa i owoce. W ten sposób woda nie gromadzi się w środku i nie przyspiesza procesów gnilnych;
• zachowanie odpowiedniego wyglądu towaru – świeże jedzenie prezentuje się atrakcyjniej, zachęcając do zakupu;
• ochrona przed zaparowaniem – co szczególnie ważne jest np. w przypadku pieczywa, które mogłoby szybko namoknąć.

Perforowane otwory mogą mieć różną średnicę. Najczęściej jest to wymiar od 2 do 14 mm, w zależności od rodzaju przechowywanego towaru i potrzeb producenta.

Z wykorzystaniem lasera można wykonać nie tylko niewielkie otwory, które zapobiegają gromadzeniu wilgoci w opakowaniach, lecz również do tworzenia nacięć ułatwiających otwieranie produktu. Wiązka światła tworzy niewielkie wgłębienia, najczęściej przypominające linię przerywaną. Nie przebijają one tworzywa na wylot, ale pozwalają na precyzyjne otwarcie opakowania w konkretnym miejscu bez użycia dodatkowych narzędzi. Wystarczy pociągnąć za jedną część torebki, by przerwać nacięcia.

Czym jest Cold Seal?

Cold Seal to nowoczesna metoda wykorzystywana w produkcji opakowań – również tych dla przemysłu spożywczego. Pozwala ona na nakładanie selektywnego kleju do zgrzewania na zimno, co umożliwia płynne otwieranie i kilkukrotne zamykanie pudełka czy torebki.

Najważniejsze cechy technologii Cold Seal:

• wykorzystuje wyłącznie kleje powstające z naturalnej gumy lateksowej, które nie stanowią zagrożenia dla środowiska;
• nie wymaga dodatkowej ingerencji termicznej;
• stosuje się ją głównie w przypadku folii OPP;
• aby uzyskać trwałą spoinę, należy jedynie mocno docisnąć materiały;
• może być wykorzystywana na szybkich liniach pakujących;
• zapewnia szczelność i higieniczność opakowań, dlatego sprawdza się m.in. w przemyśle spożywczym.

Technologia Cold Seal znajduje zastosowanie w wielu branżach, choć najczęściej używa się jej przy pakowaniu jedzenia. Opakowania z selektywnym klejem do zgrzewania spisują się doskonale w przypadku mrożonek, czekolady, lodów, wyrobów mlecznychoraz batonów. Cold Seal może być jednakże zastosowany również do zabezpieczenia innych towarów, jak np. akcesoria medyczne czy kosmetyki.

Znaczenie Cold Seal i perforacji laserowej w kontekście ekologii

Innowacyjne opakowania mają za zadanie nie tylko poprawić wygodę korzystania z gotowych produktów, lecz także ograniczyć negatywny wpływ przemysłu na środowisko. Dla przykładu, klej stosowany w metodzie Cold Steal powstaje z nietoksycznych substancji, które nie stanowią zagrożenia dla natury. Ułatwia ona zamykanie i otwieranie opakowania, jednocześnie nie wywierając negatywnego wpływu na środowisko. Można stosować go w przypadku opakowań monomateriałowych (idealnych do recyklingu) i ekologicznych.

Technologie przyjazne środowisku to także nacięcia i perforacje laserowe. Wiązka światła działa jedynie w konkretnym punkcie, co nie wymaga stosowania dodatkowych narzędzi generujących odpady produkcyjne. Dzięki tym metodom można zoptymalizować zużycie surowców, a także tworzyć opakowania o nawet najbardziej skomplikowanych kształtach.

Technologie laserowe przyspieszają również cały proces produkcji i eliminują wykorzystanie dodatkowych maszyn, które zużywają prąd. Co więcej, w przypadku perforacji można też wydłużyć trwałość pakowanego towaru, co pozytywnie wpływa na obniżenie odpadów spożywczych, a jedzenie może stać na sklepowych półkach dłużej.

Rozwój zrównoważonych rozwiązań dla przemysłu

Z roku na rok na rynku pojawiają się coraz to nowsze zrównoważone rozwiązania dla przemysłu. Mają one na celu ograniczenie wykorzystania tworzyw sztucznych, a w miejscach, w których jest to możliwe,zastąpienie ich bardziej ekologicznymi surowcami. Zadaniem takich technologii jest także przedłużenie trwałości pakowanych towarów oraz poprawa funkcjonalności opakowań bez użycia większej ilości plastiku.

W naszym Centrum Badawczym stale pracujemy nad nowymi technologiami i materiałami przyjaznymi dla środowiska. Zajmujemy się nie tylko wytwarzaniem opakowań, lecz także ich znakowaniem. Wykorzystujemy m.in. ekologiczne, certyfikowane tusze, które mogą mieć kontakt z żywnością, nie zawierają szkodliwych rozpuszczalników i nie wpływają negatywnie na środowisko. Zachęcamy do sprawdzenia pełnej oferty firmy.